Çekinceli İnsan

  Çoğu insanın yapmaktan imtina ettiği şeyler: özür dilemek, teşekkür etmek, birini yaptığı bir iş için/başarılı olduğu için övmek ve gözyaşı dökmek. İçlerine bir de bilmiyorum demeyi katabiliriz. İnsanın gururu bu tür şeyler yapmasına engel. İnanın bana bu kelimelerden kaçtığınızda ne siz daha yüce birisine dönüşüyorsunuz ne de dünya daha güzel bir hal alıyor.

  Geçenlerde, insanların merak ettiklerini sordukları, sorulan konu hakkında bilgi sahibi olanların da cevap verdiği bir mecrada güzel bir soruyla karşılaştım. Soru şuydu: "bir öğretmenin öğrencilerine 'bilmiyorum' demesinin bir sakıncası var mıdır?" Bu soru çok hoşuma gitti. Sonra verilen cevaplara baktım, çeşitli profesörler, doktorlar soruya cevap vermişti. Burada cevap verenler o pek sık karşılaştığımız kendi gururuna zarar gelmesin diye bizim gururumuzu, öz güvenimizi yerle bir eden, bu ne biçim soru deyip bizi aşağılayan hocalardan değildi. Bazı şeylerin farkına varmışlardı bu belli. Mesela birisi şöyle kısa bir cevap vermişti: "'bilmiyorum' bir öğretmenin söyleyebileceği en güzel şeylerden biri. Bunu geliştirmenin yolu 'bilmiyorum ama haydi öğrenelim!' demektir."

  İnsanlar her şeyi bilemeyeceklerinin, mükemmel biri olamayacaklarının farkına varsa ve kendilerini mükemmelmiş gibi göstermeye çalışmaktan vazgeçse ilişkiler de daha düzgün bir hal almaya başlar. Örneğin, bilmediği bir şey hakkında soru soran öğrencisini azarlayan öğretmeni ele alalım. Bu öğretmen karşısındakini azarlayıp, bilmediğini gizlemeye çalışmak yerine bilmiyorum dese ve öğrenmek için çaba gösterse, ne karşısındakinin ona olan güveni sarsılır ne de hem onun hem de bilgisine saygı duyanların hayal kırıklığı, gizlemeye çalıştığındakinden daha az olur. Başlarda bilmiyorum demesini yadırgayacak öğrenciler çıkacaktır. Ancak sonrasında sarf ettiğiniz çabayı, öğrenme sürecindeki yolunuzu gördüklerinde bu düşünceleri değişecektir. Öğretmenler, öğrencilere bilgi aktarmaktan ziyade bilgiye ulaşmanın yöntemlerini göstermelidir. Esas yenilginin bilmediklerinde pes etmeleri olduğunu anlatmalıdır. Öğrenmek ölünceye kadar sürmelidir.

  Gelelim bir diğer sihirli sözcüğe: özür. Özür dilerim, bağışlayın... Bunları kullanmaktan çekinmek de, kullananı istismar etmek de kötü. Kullanmaktan çekinmek biraz gururumuzdan, biraz da istismar edileceği korkusundan dolayı oluşuyor. İstismar şöyle gerçekleşiyor: kelimeyi kullandığımız kişinin gururu bir anda ön plana çıkıyor, bu kişi bizim kendinden alçak biri olduğumuzu düşünmeye başlıyor (iç ses şöyle diyor: ne de olsa gururlu olsaydı özür dilemezdi.) ve ona göre davranıyor.

  Peki bu durumda ne yapmalı? İnanın ben de bilmiyorum. Kendimi alçak görmek, başkalarına o şekilde göstermek niyetinde değilim ama başkalarının ne düşüneceğini, ne söyleyeceğini düşünerek yaşamanın anlamsız olduğunu da öğrendim. İnsan eğer gerçekten özür dilemesi gerekiyorsa dilemeli; karşısındaki, bu özre karşılık iyi niyetini suistimal etmeye çalıştığında da bunu fazlaca kafaya takmamalı.

  Teşekkür ve övgü de olması gerekenlerden. Birine yardımı, yaptıkları için teşekkür etmek; işini iyi yaptığında ya da davranışlarını, düşüncelerini beğendiğimizde onu övmek bu kadar zor olmamalı. Teşekkür ve övgü hayatımıza girdikçe mutluluğumuz da artacaktır. Bir öğretmen düşünün. Her gün derslere giriyor, dersi elinden gelen en iyi şekilde anlatıyor ama hiçbir öğrencisinden olumlu ya da olumsuz bir dönüt alamıyor. Aslında burada övgü ve teşekkürün eksikliği de değil sorun. Belirsizlik hali… Bir öğrencisinden ders çıkışında teşekkür sözcüğü duysa, "çok güzel bir dersti, daha önce anlayamadıklarımı sayenizde anladım." gibi cümlelerle karşılaşsa sonraki dersleri daha iştahla anlatır. Ya da öğrencilerinden "hocam siz anlatıyorsunuz ama biz anlayamıyoruz." şeklinde bir dönüt alsa kendini, anlatış tarzını, anlatımda kullandığı materyalleri değiştirmeye çalışır. (belki de çalışmaz, ama çalışmalı.) Ama işte böyle olamıyor bir türlü. Öğrenciler anlamasalar da ses etmiyorlar, dersten keyif alsalar da dile getirmiyorlar.

  Gözyaşı yani ağlamak konusunda ise şunları söylemek istiyorum: bir insan ağladığı için aciz, acınacak duruma düşmez ya da insanın herkesin ağladığı cenaze gibi ortamlarda gözünden yaş akmıyorsa bu üzgün olmadığı anlamına gelmez. Duygular farklı kişilerde farklı şekillerde ortaya çıkar. Bu yüzden kişiler bu tür durumlarda yargılanmamalıdır. Örneğin; oldukça sulu göz olan ben, babaannemin cenazesinde ne kadar üzülsem de ağlayamamıştım. Bu benim duygusuz olduğum anlamına gelmez. Bir çocuk kitabına ağlamam da beni yadırganacak biri yapmamalı.

  Yazı bayağı bir uzadı. Bir sonuca bağlamak lazım artık. Gururunuzu ön planda tutmak yerine düşüncelerinizi, beğenilerinizi dile getirin. Teşekkür edin, özür dileyin, ağlayın, gülün... Başkalarının ne düşündüğü önemli değil, kendiniz olun. Ve en önemlisi ön yargılardan sıyrılın, empati kurmaya çalışın ve ne kadar empati kursanız da karşınızdakinin ne durumda olduğunu tam olarak anlayamayacağınızı unutmayın. 

 Siz de bu konu hakkında görüşlerinizi yorumlara bırakabilirsiniz. Hoş kalın.